مطهری: علی (ع) سرباز چشم و گوش بسته نمی خواهد

ما در تاریخ مى‏ خوانیم که على علیه السلام نه تنها حق انتقاد را از دیگران نمى‏ گرفت بلکه ترغیب مى‏کرد که از من انتقاد کنید، مى‏فرمود: لا تخالطونى بالمصانعه و لاتظنوا بى‏ استثقالًا فى حق قیل لى (قریب به این مضمون – رجوع شود به نهج البلاغه خطبه 214) و همین روش سبب شد که گروهى از خوارج طغیان کنند، و حق چون و چرا براى خود در امر حکمیت و قرآن به نیزه کردن قائل شوند، گو اینکه در اثر کج فهمى سوء استفاده کردند.
ولى على (ع) ترجیح مى ‏دهد که سربازش چشم و گوش بسته و داراى انضباط کورکورانه نباشد، و این اصل پرورش اسلامى محفوظ بماند، و لو اینکه منجر به شکست سیاسى خیالى او بشود، زیرا پیروزى مسلکى و هدفى او را در برداشت. ولى معاویه همه کوشش ‏اش این است که مردم را بسازد آنچنان که براى او مفید باشد؛ چشم و گوش بسته، شتر نر را از ماده تشخیص ندهد، روز چهارشنبه را به جاى جمعه بپذیرد و بعد محرمانه پیغام دهد که به على بگویید با سربازانى «انضباطى» به جنگ تو خواهم آمد که چهارشنبه را به جاى جمعه مى‏پذیرند، شتر نر را به جاى شتر ماده مى ‏گیرند. به یزید توصیه مى ‏کند مردم شام را نگهدارى کن، نگذار ملتهاى دیگر با اینها خلط و آمیزش یابند که در این صورت «تغیّرت اخلاقهم». این تغییر اخلاق جز به خود آمدن مردم شام و باز شدن چشمشان نیست، جز آزادى و خروج از اطاعت کورکورانه نیست.
چرا امام حسین علیه السلام در شب عاشورا اصحابش را مرخص کرد و گفت: «انتم فى حل من بیعتى» و به آنها گفت دشمن هم به شما کارى ندارد، پس شما هم از ناحیه دوست و هم از ناحیه دشمن آزادید؟ براى اینکه نمى‏خواست کوچکترین اجبارى در کار باشد ولو اجبار یک بیعت، ولو اجبار یک رودرواسى؛ مى‏خواست راه خود را در کمال بصیرت و آگاهى انتخاب کنند. از همه بالاتر اینکه چرا رسول خدا در کارهاى عمومى که دستورى از وحى الهى نداشت با اصحاب مشورت مى‏ کرد، آراى آنها را محترم مى‏ شمرد، به آنها شخصیت مى ‏داد، آنها را عملًا وادار مى‏کرد که فکر کنند (هرکس که طرف مشورت قرار گیرد احساس مسؤولیت مى‏ کند و طبعاً فکر خود را در اطراف کار به جولان درمى‏آورد) و حال آنکه براى هیچ کس به اندازه رسول خدا زمینه ساختن ابزار بلااراده از انسان میسر نبود؟ براى اینکه تربیت اسلامى نه براساس ساختن موجودات بى‏انتخاب، بى فکر، آلى و ابزارصفت، وسیله هویّتى، نوکرماهیتى بود بلکه براساس رشددادن شخصیتها بود. [یادداشت های استاد مطهری: ج 2، ص 178 ـ 179]